Liên kết sản xuất và tiêu thụ: Mô hình bền vững cho khoai tây

Ngày 16/3/2023, chương trình “Ngày hội thu hoạch mô hình liên kết sản xuất- tiêu thụ khoai tây bền vững” đã được tổ chức long trọng tại xã Bàu Cạn, huyện Chư Prông, Gia Lai. 

Chương trình được tổ chức bởi PepsiCo, Syngenta, Yara, USAIDS và Resonance. Trên 200 nông dân ở các tỉnh Tây Nguyên đã được mời tham dự. Thông qua ngày hội thu hoạch, bà con nông dân có cơ hội tận mắt chứng kiến năng suất thực tế tại cánh đồng khoai tây được áp dụng mô hình canh tác bền vững tại Gia Lai, với năng suất đạt được cao hơn hẳn các vụ mùa trước đó.

Giải quyết chênh lệch cung cầu khoai tây ở Việt Nam

Khoai tây nói riêng và cây trồng có củ nói chung là cây trồng quan trọng trong ngành nông nghiệp Việt Nam. Những năm trước, khoai tây có diện tích lớn, có lúc lên trên 100.000 ha, tuy nhiên hiện chỉ còn khoảng 1/5 diện tích nói trên, trong khi nhu cầu tiêu thụ là rất lớn

Khoai tây ở Việt Nam hiện chủ yếu là các loại khoai tây phục vụ ăn tươi tại thị trường nội địa. Ước tính, nhu cầu cho các nhà máy chế biến hiện khoảng 180.000 tấn khoai tây nguyên liệu/năm, song sản lượng sản xuất trong nước chỉ đáp ứng được khoảng 40%, còn lại phải nhập khẩu từ rất nhiều nước khác nhau.

Nguyên nhân chính là do áp lực sâu bệnh trên cây khoai tây rất lớn. Việc quản lý sâu bệnh, nâng cao năng suất, chất lượng khoai tây thương phẩm luôn là bài toán khó và cũng là một trong những nguyên nhân khiến người nông dân chưa mặn mà với cây trồng này, theo đó diện tích trồng khoai tây ở Việt Nam sụt giảm trong thời gian qua.

Đứng trước thách thức đó, kể từ năm 2019, Syngenta, PepsiCo, đồng trưởng nhóm công tác rau quả thuộc đối tác phát triển nông nghiệp bền vững Việt Nam (PSAV), phối hợp với các đối tác như Yara, Minosatek/Khang Thịnh cùng một số tổ chức phi chính phủ như USAIDS, Resonance triển khai mô hình hợp tác chiến lược trong sản xuất khoai tây bền vững tại Việt Nam. Đây cũng là mô hình điểm liên kết trong nông nghiệp nhận được sự ủng hộ của các ban, ngành và địa phương trên khắp cả nước.

Thông qua dự án, nông dân trồng khoai tây sẽ được hỗ trợ tư vấn về kỹ thuật như giống mới, kỹ thuật canh tác, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hiệu quả, an toàn, kỹ thuật bón phân an toàn và tiết kiệm, công nghệ tưới tiết kiệm nước (phun sương, nhỏ giọt), áp dụng cơ giới hóa, máy thu hoạch trong sản xuất khoai tây bền vững… đã chứng minh được tính hiệu quả trên thực tế. Đồng thời, phía các doanh nghiệp đã chủ động liên kết cung cấp vật tư đầu vào và hỗ trợ đảm bảo đầu ra cho bà con nông dân.

Ông Dương Ngọc Hùng (xã Ia Tiêm, huyện Chư Sê, Gia Lai) cho biết: “Trước đây nhà tôi trồng khoai lang, giá bấp bênh. Từ ngày PepsiCo tổ chức hội thảo, mình thấy hay và làm được 3 vụ rồi, thấy ổn định về sản lượng. Phía công ty hỗ trợ phân bón, giống, bà con không phải suy nghĩ về vốn đầu tư. Giá cả ký hợp đồng rõ ràng, ổn định. Thu hoạch 2 vụ vừa rồi có lãi, mình tiếp tục trồng vụ 3”.

Khoa học làm thay đổi nông nghiệp

Sau gần 4 năm xây dựng và phát triển các mô hình khoai tây, diện tích, sản lượng cũng như thu nhập của người dân tham gia dự án đã có sự cải thiện rõ rệt. Nếu như niên vụ 2018- 2019, diện tích khoai tây chỉ đạt 400 ha với gần 600 nông dân tham gia, thì đến giai đoạn 2021- 2022, diện tích canh tác khoai tây đã tăng gấp 3 lần với 1.269 ha, năng suất khoai tây trung bình có thể đạt 30- 35 tấn/ha, thậm chí có thể lên 50 tấn/ha.

Đáng chú ý, để năng suất khoai tây đạt bước tiến vượt bậc như trên, một loạt giải pháp thông minh đã được ứng dụng vào chuỗi sản xuất.

Từ các giải pháp bảo vệ thực vật của Syngenta, số lần phun thuốc bảo vệ thực vật được giảm đến 2 lần so với tập quán nông dân. Ngoài ra, việc phun thuốc bảo vệ thực vật bằng phương pháp tiên tiến không chỉ giảm chi phí nhân công mà còn giúp giảm đáng kể lượng nước và thuốc bảo vệ thực vật thải ra môi trường.

Không chỉ vậy, hệ thống tưới nước thông qua Apps (ứng dụng) được ứng dụng vào sản xuất, giúp nông dân biết chính xác lượng bốc hơi nước hàng ngày để điều chỉnh thời gian tưới dựa theo số liệu thực tế của trạm đo lường thời tiết, qua đó giúp giảm gần 18% lượng nước tưới. Đồng thời, việc bón phân cũng được thực hiện thông qua hệ thống tưới nước này, giúp bà con có thể tiết kiệm đến 11% lượng phân bón hóa học.

Để tối ưu năng suất khoai tây, các chuyên gia cũng khuyến nghị người dân tăng mật độ trồng từ 44.000 bụi/ha lên 52.000 bụi/ha, qua đó giúp năng suất tăng thêm 8% so với trước đây.

Mô hình bước đầu đã hình thành sự liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm khoai tây trên địa bàn các tỉnh Lâm Đồng, Đắk Lắk, Gia Lai… làm cơ sở mở rộng sản xuất khoai tây sang các vùng sản xuất mới tại Việt Nam cho các vụ tiếp theo. Qua đó, góp phần nâng cao giá trị sản phẩm và hệ số sử dụng đất trên một đơn vị diện tích, luân canh cây trồng, cải tạo đất, nâng cao thu nhập cho người dân.

Mục tiêu 2.000 ha với trên 1.000 nông dân tham gia dự án

Sự hợp tác giữa các tập đoàn lớn trong chuỗi sản xuất- tiêu thụ khoai tây đã đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc thúc đẩy sản xuất khoai tây bền vững, tăng tỉ lệ khoai tây nội địa và chủ động nguồn nguyên liệu trong hoạt động chế biến thực phẩm. Sản phẩm khoai tây thu được không chỉ đáp ứng được tiêu chuẩn nội địa mà còn có chất lượng phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế.

Với những hiệu quả thiết thực từ mô hình, trong giai đoạn 2022- 2025, các bên trong chuỗi liên kết sẽ tiếp tục triển khai và mở rộng dự án phát triển nông trại khoai tây kiểu mẫu tại một số tỉnh Tây Nguyên như Lâm Đồng, Đắk Lắk và Gia Lai. Dự án đặt mục tiêu mở rộng quy mô sản xuất đạt trên 2.000 ha với hơn 1.000 nông dân tham gia dự án, hướng đến giúp người nông dân tăng năng suất và chất lượng khoai tây, đem về lợi nhuận thực tế sau canh tác và thích ứng với biến đổi khí hậu, góp phần vào công cuộc bảo vệ môi trường trong nông nghiệp.

Ông Nguyễn Kim Hành, Giám đốc Nông học, Công ty PepsiCo Việt Nam cho biết: “Nếu như trước đây, chúng tôi phải nhập khẩu nhiều khoai tây nguyên liệu từ Đức và Mỹ để phục vụ chế biến và tiêu thụ Snack trong nước, thì nay nhờ mô hình sản xuất, tiêu thụ khoai tây bền vững, tỷ lệ sử dụng khoai tây nội địa của PepsiCo đã tăng lên đáng kể trong năm 2022 và hướng tới nội địa hóa đạt 100% trong năm 2025”.

Ông Phạm Huy Thắng, Giám đốc Nghiên cứu và Phát triển Nông dược, Công ty Syngenta Việt Nam, cho biết: “Trong chuỗi giá trị này, Syngenta đóng vai trò đồng hành cùng PepsiCo hỗ trợ đào tạo người dân trồng khoai tây về kỹ thuật trồng, quản lý sâu bệnh hại bằng cách sử dụng thuốc bảo vệ thực vật an toàn, hiệu quả và có trách nhiệm.

Bằng cách áp dụng các công nghệ, giải pháp bảo vệ thực vật tiên tiến đã được Syngenta nghiên cứu, thử nghiệm thành công tại địa phương đã giúp người trồng khoai tây quản lý sâu bệnh hại tốt hơn, gia tăng năng suất, chất lượng củ khoai tây đáp ứng yêu cầu của PepsiCo, qua đó, giúp nông dân có mức thu nhập tốt và ổn định, yên tâm gắn bó hơn với loại cây trồng này. Thông qua đây, Syngenta cũng mong muốn đồng hành cùng nông dân đóng góp tích cực vào việc tăng giá trị của chuỗi sản xuất nông sản bền vững của Việt Nam”.